De eikenprocessierups is de larve van een nachtvlinder. Ze legt haar eitjes vooral in de toppen van eikenbomen waar ze overwinteren tot april. In 2019 lag de piek voor het uitkomen van de eitjes ongeveer op de helft van de maand juni. Maar mede door de zachte winter en de ontwikkeling van de eik, komen de eitjes vroeger uit dan normaal. Zo kunnen er vanaf half april tot eind mei al rupsen worden gesignaleerd. De eerste jonge bladeren en knoppen aan de eik dienen als voedsel voor de rupsen.Wanneer de rupsen uit de eitjes komen, hebben ze nog geen brandharen. Pas na de derde vervelling, ook wel het vierde larvestadium, komen de groepjes rupsen samen. Zij vormen massaal grote nesten op de stam en zijtakken van de eikenboom, meestal aan de kant waar de zon het meest schijnt. Rupsen vervellen drie keer, daarna krijgen ze brandharen. Meestal gebeurd dit tussen half Mei en eind Juni.

Doordat de eikenprocessierupsen in soms wel enkele honderden miljoenen bij elkaar leven op een eikenboom, zogt dit voor veel brandharen en dus ook veel overlast. Eikenprocessierupsen zijn ongevaarlijk voor mensen, maar de zogenaamde brandharen op de rug van de rupsen kunnen wel gezondheidsklachten veroorzaken. De haren komen namelijk gemakkelijk in de lucht terecht en kunnen zo irritatie opleveren aan de huid, ogen en luchtwegen. Ook als de rupsen verpopt zijn, kunnen de brandharen uit de nesten nog veel ongemak opleveren voor de mensen en dieren.

Eikenbomen met eikenprocessierupsen zijn te herkennen aan de specifieke nesten op de stammen of dikkere takken. De nesten zijn dichte spinsels van vervellingshuidjes met brandharen en uitwerpselen. De rupsen gaan ’s nachts in processie op zoek naar voedsel in de toppen van de boom. Grote groepen processierupsen kunnen een boom helemaal kaalvreten.

De volgende adviezen helpen het contact met de brandharen te voorkomen en klachten zo veel mogelijk te vermijden: 

• Zorg dat de hals, armen en benen bedekt zijn wanneer je naar een gebied gaat waar veel eikenbomen staan.
• Draag een (zonne)bril om de ogen te beschermen tegen de brandharen.
• Vermijd contact met rupsen, (oude) brandharen, spinselnesten en vervellingshuidjes. 
• Vermijd zoveel mogelijk wegen waar eikenbomen met processierupsen staan. Ook bomen met oude nesten kunnen gevaarlijk zijn. De achtergebleven brandharen kunnen alsnog verwaaien.
• Brandharen kun je uit kleding krijgen door ze, bij voorkeur op 60ºC, te wassen.
• Trek de kleding waar mogelijk brandharen in zitten uit.
• Strip de huid met plakband om de haartjes te verwijderen (plak dit op de huid en trek het dan weer los). Zo kun je de brandhaartjes die op de huid zitten verwijderen
• Spoel de huid of ogen goed af met lauw water.
• Ga niet krabben of wrijven! Dit verergerd de klachten.
• Als er bij jou in de tuin eikenbomen staan waarin eikenprocessierupsen voorkomen. Huur dan een deskundig bedrijf in of vraag advies bij de gemeente. Probeer niet zelf de rupsen te verwijderen. Na bestrijding kunnen de brandharen voor problemen blijven zorgen. Daarom moeten de nesten echt volledig weg gehaald worden.
  
• Koolmezen, sluipwespen en sluipvliegen zijn natuurlijke vijanden van de processierups. Hang nest- en insectenkastjes op in je tuin om het hier zo comfortabel mogelijk te maken en deze vijanden aan te trekken.
• In het najaar worden eitjes gelegd, zodat deze kunnen overwinteren en in het voorjaar weer uit kunnen komen. Om preventief te bestrijden kun je het beste in het najaar de toppen van de bomen aan pakken zodat de eitjes zich niet kunnen nestelen.
• Vanaf juli zal de rups zich ontpoppen tot vlinder. Het acute gevaar is dan voorbij. Maar mocht je toch last hebben van allergische klachten, dan wordt geadviseerd om ramen en deuren, in ieder geval van april tot juli, gesloten te houden.

Bij hevige jeuk kan een zalf of crème met menthol, aloë vera of calendula verlichting geven. Dit kun je zonder recept in de apotheek kopen. Meestal verdwijnen de klachten binnen enkele dagen tot twee weken. Onderaan deze pagina staan enkele producten weergegeven die je verlichting kunnen bieden bij huidklachten als irritatie en jeuk.  

• Bij oogklachten wanneer je in de buurt bent geweest van de eikenprocessierupsen en de klachten niet minder worden door spoelen met lauw water. Dit kan beteken dat er een brandhaartje in het oog zit en dat kan een ernstige oogontsteking veroorzaken. 
• Bij ernstige allergische klachten, zoals benauwdheid, dikke oogleden, dikke lippen of een dikke tong is het belangrijk om meteen contact op te nemen met een arts.